Διαβάστε παρακάτω την πολύ ενδιαφέρουσα εισήγηση της Βαγγελιώς Σωτηροπούλου, στη συνάντηση συλλογικοτήτων Αττικής που έγινε το Σάββατο 10 Δεκεμβρίου στην Αθήνα με θέμα : Υπάρχει λύση για τα σκουπίδια - η κοινωνία θα την επιβάλλει "
θα αναρτηθούν και οι υπόλοιπες πολύ ενδιαφέρουσες εισηγήσεις, σίγουρα έχουμε να αποκομμίσουμε και να καταλάβουμεμ πολλά και για τα δικά μας τοπικά προβλήματα.
Σύμφωνα με ορισμένες πρόσφατες εκτιμήσεις, τις οποίες έχει υιοθετήσει και η περιφέρεια, η Αττική παράγει, περίπου, 2.500.000 τόνους απορριμμάτων/έτος. Το σύνολο, σχεδόν, αυτής της ποσότητας οδηγείται στην εγκατάσταση της Φυλής (περίπου, 7.000 τόνοι/ημέρα) και, κατά το συντριπτικά μεγαλύτερο μέρος της θάβεται στο ΧΥΤΑ. Το ποσοστό εκτροπής (από τη μεταφορά στη Φυλή και την τελική διάθεση), δεν ξεπερνά το 10%, σύμφωνα με στοιχεία που κατατέθηκαν και στη Βουλή, αποδεικνύοντας πόσο αναποτελεσματικό είναι το δίκτυο της ανακύκλωσης των μπλε κάδων και των ΚΔΑΥ της ΕΕΑΑ (Λιόσια, Ελευσίνα, Ασπρόπυργος, Κορωπί) και πόσο ανεπαρκές το σύστημα των ΣΣΕΔ. Αξίζει να αναφερθεί, ενδεικτικά, ότι το 2010, από τους μπλε κάδους στην Αττική, συγκεντρώθηκαν μόνο 141.663 τόνοι ανακυκλώσιμων υλικών, που αντιστοιχούν σε ποσοστό 5,7 % της συνολικής ποσότητας (που μπορεί να είναι λίγο μεγαλύτερο, αν η πραγματική ποσότητα των παραγόμενων ΑΣΑ της Αττικής είναι μικρότερη από αυτή που δίνεται, δηλαδή τους 2.500.000 τόνους απορριμμάτων/έτος).
Η επισήμανση αυτή δεν γίνεται τυχαία. Η αναμενόμενη ποσότητα παραγόμενων ΑΣΑ στην Αττική, με βάση τον πληθυσμό της και ένα γενικά παραδεκτό μέσο όρο παραγωγής/ανά άτομο, είναι της τάξης των 2.000.000 τόνων/έτος. Πως εξηγείται αυτή η τερατώδης διαφορά; Μία εξήγηση υπάρχει: η μεταφορά απορριμμάτων από άλλες περιοχές της χώρας και η παράνομη διάθεση στο ΧΥΤΑ Φυλής επικίνδυνων βιομηχανικών αποβλήτων. Πρόκειται για κεντρικό πρόβλημα της διαχείρισης των απορριμμάτων στην Αττική, απόρροια, μαζί με πολλά άλλα, του συγκεντρωτικού, και γι αυτό ανεξέλεγκτου, μοντέλου της κεντρικής διαχείρισης του συνόλου, σχεδόν, των σύμμεικτων απορριμμάτων, που εφαρμόζεται εδώ και δεκαετίες.
Παράλληλα με το ΧΥΤΑ Φυλής, λειτουργούν:
• το ΕΜΑΚ Ι, το οποίο αποτελεί επίσης μια αμαρτωλή ιστορία. Η κατασκευή και το start up του ΕΜΑΚ κόστισαν 100 εκατ. €. Και το αποτέλεσμα; Παραγωγή κόμποστ χείριστης ποιότητας, εντελώς ακατάλληλο σαν εδαφοβελτιωτικό, παραγωγή του δευτερογενούς καυσίμου RDF το οποίο θάβεται (!) και μια πολύ περιορισμένη ανάκτηση.
• Μονάδα αποτέφρωσης νοσοκομειακών αποβλήτων, η οποία με πρόσφατες αδειοδοτήσεις προορίζεται να υποδέχεται το σύνολο των επικίνδυνων νοσοκομειακών αποβλήτων της επικράτειας.
• Μονάδα συμπαραγωγής ηλεκτρισμού και θερμότητας, με χρήση του παραγόμενου βιοαερίου.
• Μονάδες επεξεργασίας στραγγισμάτων
• ένα ιδιωτικό ΚΔΑΥ, συνεργαζόμενο με την ΕΕΑΑ, ενώ
• προωθείται άτυπα η κατασκευή εγκατάστασης λειοτεμαχισμού ογκωδών, καθώς και μονάδα επεξεργασίας αδρανών και προϊόντων εκσκαφών και κατεδαφίσεων.
Όλα τα παραπάνω συνθέτουν ένα διαχρονικό περιβαλλοντικό και κοινωνικό έγκλημα. Και, βεβαίως, προδιαγράφουν τη συνέχισή του. Έχουν συμβεί κατολισθήσεις, που από θαύμα δεν είχαν ανθρώπινα θύματα, έχουν προκληθεί πυρκαγιές, έχει μολυνθεί ο υδροφόρος ορίζοντας και η ατμόσφαιρα της Δυτικής Αττική από διοξίνες. Ενώ, γύρω από το τέρας της Φυλής, αναπτύσσονται διάφορα κυκλώματα παράνομης απόρριψης επικίνδυνων αποβλήτων και φαινόμενα εγκληματικότητας.
Αυτή είναι αδιαμφισβήτητα η εικόνα της κρίσης ενός συγκεκριμένου μοντέλου διαχείρισης των απορριμμάτων που, στη βάση της είναι κρίση του καταναλωτικού μοντέλου, κρίση του παραγωγικού μοντέλου της χώρας μας, κρίση της οργάνωσης της κοινωνίας.
Οι πολιτικές και οι σχεδιασμοί που οξύνουν την κρίση
Οι κρατικές πολιτικές, με την ανοχή της συντριπτικής πλειοψηφίας της τοπικής αυτοδιοίκησης απαντούν στην κρίση συνεχίζοντας στην ίδια γραμμή των τερατωδών εγκαταστάσεων και της απουσίας μέτρων εκτροπής των απορριμμάτων από την τελική διάθεση. Τελευταία, όμως, προσθέτουν μία ακόμα διάσταση: την πλήρη παράδοση του συνόλου του τομέα της διαχείρισης των απορριμμάτων στα μεγαλοεργολαβικά λόμπυ. Η επιλογή αυτή φαίνεται να είναι σε πρώτη προτεραιότητα στους σχεδιασμούς της τρόικας για την Ελλάδα. Το αποτέλεσμα θα είναι μεγαλύτερη όξυνση της κρίσης διαχείρισης των απορριμμάτων και η βαθύτερη συνύφανση του περιβαλλοντικού προβλήματος με το οικονομικό και αυτό των θέσεων εργασίας των εργαζομένων στην τοπική αυτοδιοίκηση.
Το κεντρικό εργαλείο προώθησης αυτών των πολιτικών είναι ο Περιφερειακός Σχεδιασμός για τη Διαχείριση των Απορριμμάτων στην Αττική (ΠΕΣΔΑ). Τη σημερινή του μορφή την πήρε το Φεβρουάριο του 2006 και προβλέπει:
1) στην ΟΕΔΑ Δυτ. Αττικής (Α. Λιόσια - Φυλή): τον παλιό ΧΥΤΑ Άνω Λιοσίων, το ΧΥΤΑ Φυλής που ήδη λειτουργεί και δέχεται 1.550.000 τόνους/έτος, το ΕΜΑΚ Ι (350.000 τόνους/έτος), ΚΔΑΥ, καθώς και τις νέες εγκαταστάσεις του ΕΜΑΚ ΙΙ(400.000 τόνους/έτος), της μονάδας βιοξήρανσης - παραγωγής SRF (700.000 τόνους/έτος) και της μονάδας κομποστοποίησης (80.000 τόνους/έτος).
2) στην ΟΕΔΑ ΒΑ Αττικής (Γραμματικό): ΧΥΤΑ 127.500 τόνους/έτος, μονάδα βιοξήρανσης – παραγωγής SRF (127.500 τόνους/έτος), μονάδα κομποστοποίησης (40.000 τόνους/έτος) και ΚΔΑΥ.
3) στην ΟΕΔΑ ΝΑ Αττικής (Κερατέα): ΧΥΤΑ 127.500 τόνους/έτος, μονάδα βιοξήρανσης – παραγωγής SRF (127.500 τόνους/έτος), μονάδα κομποστοποίησης (40.000 τόνους/έτος) και ΚΔΑΥ.
Αναμένεται η οριστικοποίηση κάποιων επιλογών, όταν ολοκληρωθεί η διαδικασία της δημοπράτησης των νέων μονάδων, αφού η τελική επιλογή των τεχνολογιών επαφίεται στις προβλέψεις των προσφορών που θα επιλεγούν.
Στις αρχές τις χρονιάς (5/1/2011) εγκρίθηκαν οι περιβαλλοντικοί όροι για το ΕΜΑΚ ΙΙ και τη μονάδα βιοξήρανσης στη Φυλή. Οι όροι αυτοί προβλέπεται να επικαιροποιηθούν ή να χρησιμεύσουν σαν βάση για την έκδοση νέων, όταν τελεσφορήσει η διαγωνιστική διαδικασία και θα είναι, πλέον, σαφείς οι τελικές επιλογές.
Ίσως και σε λιγότερο από 2 μήνες, προβλέπεται να δημοσιοποιηθούν οι τελικοί όροι της διακήρυξης, με σκοπό, μέχρι το τέλος του 2012, να έχει γίνει η ανάθεση του έργου της επεξεργασίας και διαχείρισης ποσότητας 1.355.000 τόνων απορριμμάτων ετησίως. Αντικείμενο του έργου θα είναι η μελέτη, χρηματοδότηση, κατασκευή, λειτουργία και συντήρηση 4 Μονάδων Επεξεργασίας για χρονικό διάστημα διάρκειας 20-25 ετών. Ακόμα δεν έχει διευκρινιστεί αν θα γίνει χωριστά διαγωνισμός για κάθε ένα από τα 4 εργοστάσια -στη Φυλή, στο Γραμματικό και στην Κερατέα- ή εάν οι μονάδες θα προκηρυχθούν ως σύνολο. Το ΥΠΕΚΑ φαίνεται να εξετάζει το ενδεχόμενο να προκηρύξει ξεχωριστά το διαγωνισμό για το εργοστάσιο της Κερατέας, για τον κίνδυνο πιθανής εμπλοκής και αφού το “ψωμί” βρίσκεται στις δύο νέες μονάδες της Φυλής.
Στην πρώτη φάση δημοπράτησης του έργου που προβλέπεται να ολοκληρωθεί μέσα σε ένα τετράμηνο, προβλέπεται ότι θα προκύψουν τουλάχιστον έξι πιθανοί ανάδοχοι. Στη δεύτερη φάση ο διαγωνισμός θα είναι κλειστός, με τους αναδόχους που έχουν προεπιλεγεί να καταθέτουν τις τεχνικές τους προτάσεις.
Η κυβέρνηση ναι μεν δεν έχει αποφασίσει τις τεχνολογικές λεπτομέρειες του ΠΕΣΔΑ, σε αναμονή της έκβασης του ανταγωνισμού ανάμεσα στα διάφορα εργολαβικά λόμπυ που λυμαίνονται το χώρο, αλλά εμμένει σε κάθε περίπτωση στις εξής καταστροφικές επιλογές:
• Υπερδιαστασιολόγησης φαραωνικών εγκαταστάσεων, παρότι από πολλές πλευρές επισημάνθηκε ότι λόγω της κρίσης και της μείωσης της κατανάλωσης μειώθηκε η παραγωγή απορριμμάτων στην Αττική κατά, περίπου, 17%.
• Χωροθέτησης στις 3 περιοχές με τη Φυλή να σηκώνει το μεγαλύτερο βάρος
• Πριμοδότηση μορφών ενεργειακής αξιοποίησης με πιο πιθανή τη βιοξήρανση, χωρίς να αποκλείονται και επιλογές απευθείας καύσης.
• Κατασκευή των έργων μέσω του ληστρικού συστήματος των ΣΔΙΤ, το οποίο δεσμεύει δημόσιους πόρους υπέρ των τραπεζών και μεγαλοκατασκευαστών για πολλές δεκαετίες.
Την ίδια στιγμή το ΥΠΕΚΑ καθυστερεί αδικαιολόγητα την εισαγωγή στην εθνική νομοθεσία της οδηγίας 2008/98/ΕΕ, που αναφέρεται στην ιεράρχηση των σταδίων διαχείρισης των απορριμμάτων, ενώ και η διαδικασία της αναθεώρησης του εθνικού σχεδιασμού (ΕΣΔΑ) φαίνεται να έχει “βαλτώσει”, προς το παρόν.
Καταλαβαίνουμε ότι η υλοποίηση αυτών των σχεδίων :
• Βάζει ταφόπετρα στην προσπάθεια μείωσης, ανακύκλωσης των απορριμμάτων διότι αυτές οι τεράστιες μονάδες για να βγάλουν τα αναμενόμενα κέρδη για τους αναδόχους θα πρέπει να συνεχίσουν να τροφοδοτούνται με μεγάλες ποσότητες. Αυτό ενδεχόμενα θα αποτυπώνεται στις συμβάσεις με τους Δήμους, οπότε η ΤΑ θα έχει αντικίνητρα για να προωθήσει την ανακύκλωση και την κομποστοποίηση. Να σημειώσουμε με την ευκαιρία ότι ακόμα κι αυτός ο ατελής νόμος που προέβλεπε ότι οι Δήμοι θα επιβαρύνονταν με βάση την ποσότητα των απορριμμάτων που στέλνουν για ταφή, ως εφαρμογή της αρχής «ο ρυπαίνων πληρώνει», δεν εφαρμόζεται, ακυρώνοντας ακόμα ένα κίνητρο μείωσης.
• Εξοβελίζει την παραμικρή μορφή κοινωνικής συμμετοχής, κοινωνικού ελέγχου και κοινωνικής ανταποδοτικότητας από το όλο σύστημα διαχείρισης των απορριμμάτων.
Στα παραπάνω προστέθηκαν δύο ακόμα αρνητικές εξελίξεις:
• Η πρώτη αφορά την πρόσφατη νομοθετική ρύθμιση που δίνει τη δυνατότητα στους ΟΤΑ να παραδίδουν και τον τομέα της αποκομιδής σε ιδιώτες.
• Η δεύτερη αφορά τον φορέα που θα κάνει τις δημοπρατήσεις αυτών των έργων. Μέχρι τώρα η κυβέρνηση προσπαθούσε να βρει το συντομότερο δρόμο. Έτσι ο ΕΣΔΚΝΑ που ήταν μέχρι σήμερα αρμόδιος για τη διαχείριση προσπάθησε, σκανδαλωδώς, να παραχωρήσει αυτή την αρμοδιότητα στην Αποκεντρωμένη Διοίκηση Αττικής. Πράξη που ακυρώθηκε αρχικά από το Ελεγκτικό Συνέδριο, για να ακολουθήσει νέα απόφαση που αναιρεί την ακύρωση. Στη συνέχεια, και ενώ σύμφωνα με τον Καλλικράτη η διαχείριση των απορριμμάτων και κατά συνέπεια οι δημοπρατήσεις θα έπρεπε να περάσουν στους νέους Φορείς Διαχείρισης Στερεών Αποβλήτων (στην περίπτωση της Αττικής στο διαβαθμιδικό σύνδεσμο, που συγκροτούν εκπρόσωποι της ΠΕΔ και του Περιφερειακού συμβουλίου), αναπτύσσεται μια φιλολογία για μετατροπή των ΦοΔΣΑ σε ΝΠΙΔ-ΑΕ, κλείνοντας έτσι και τις πιθανές χαραμάδες συμμετοχής αιρετών στις επιλογές για τη διαχείριση των αποβλήτων.
Τα μέτωπα που ανοίγονται
Φυσικά, κομβικά πεδία μάχης είναι οι τρεις θιγόμενες περιοχές. Όμως η μάχη πρέπει να δοθεί σε όλο το λεκανοπέδιο για την ανατροπή του ΠΕΣΔΑ. Γιατί δεν πρόκειται μόνο για την αυτονόητη έκφραση αλληλεγγύης στους κατοίκους αυτών των περιοχών, που υποβαθμίζεται η υγεία και η ζωή τους, αλλά και για μια μάχη κατά της επιδείνωσης του βιοτικού επιπέδου όλων των κατοίκων της Αττικής. Γιατί η εφαρμογή του ΠΕΣΔΑ με την επιλογή των ΣΔΙΤ θα εκτοξεύσει τα δημοτικά τέλη. Πρόκειται επίσης για μια μάχη για τη διατήρηση χιλιάδων θέσεων εργασίας στους Δήμους στον τομέα της αποκομιδής και όχι μόνον.
Επομένως, διευρύνεται διαρκώς το φάσμα των κοινωνικών δυνάμεων που μπορούν να συντονίσουν τον αγώνα τους για την ανατροπή αυτών των σχεδιασμών. Σημαντικός είναι ο ρόλος των εργαζομένων στην ΤΑ, των κινημάτων πόλης, των κινημάτων κατά των χαρατσιών γιατί επίκεινται και τα χαράτσια για τα απορρίμματα, των Τοπικών Αυτοδιοικήσεων, των δημοτικών κινήσεων κλπ..
Τίθενται λοιπόν σήμερα τα εξής ερωτήματα:
• Μπορούμε οι δυνάμεις που αντιτίθενται στον ΠΕΣΔΑ παρά τις διαφορετικές αφετηρίες και ιδιαιτερότητες να συγκλίνουμε σε ένα κοινό πλαίσιο για μια εναλλακτική διαχείριση;
• Μπορούμε κάθε βήμα στην εφαρμογή του ΠΕΣΔΑ να το δούμε σαν πεδίο αντιπαράθεσης, σαν πιθανό πεδίο μάχης αξιοποιώντας όλες τις δυνατές συμμαχίες;
• Μπορούμε να μπλοκάρουμε τη δημοπράτηση των μονάδων με θεσμικά και κινηματικά μέσα;
• Μπορούμε να εμποδίσουμε την μετατροπή του ΦοΔΣΑ σε ΑΕ; Μπορούμε να αποτρέψουμε την εισβολή του ιδιωτικού τομέα στην αποκομιδή των απορριμμάτων;
• Μπορούμε να οργανώσουμε, είτε κοινωνικές, είτε δημοτικές πρωτοβουλίες διαχείρισης των απορριμμάτων, έξω από τον κυρίαρχο σχεδιασμό; Γιατί πρέπει να καταλάβουμε ότι κάθε τόνος απορριμμάτων που παραμένει σε αυτούς τους Δήμους ανακυκλούμενος ή κομποστοποιούμενος και δεν πάει στα χέρια των μεγαλοεργολάβων για να ταφεί ή να καεί στη Φυλή, την Κερατέα ή το Γραμματικό είναι μια χαραμάδα ελπίδας για τη διαχείριση των απορριμμάτων σε αρμονία με την φύση και την κοινωνία.
θα αναρτηθούν και οι υπόλοιπες πολύ ενδιαφέρουσες εισηγήσεις, σίγουρα έχουμε να αποκομμίσουμε και να καταλάβουμεμ πολλά και για τα δικά μας τοπικά προβλήματα.
Η κρίση του μοντέλου διαχείρισης απορριμμάτων στην Αττική - οι σχεδιασμοί κυβέρνησης και εργολάβων και η υφιστάμενη κατάσταση
Θα ξεκινήσουμε τον κύκλο των συζητήσεων της σημερινής μας συνάντησης, επιχειρώντας να ανιχνεύσουμε και να αποκωδικοποιήσουμε την υφιστάμενη κατάσταση στη διαχείριση των απορριμμάτων στην Αττική. Γνωρίζοντας, ωστόσο, πολύ καλά, ότι αυτή δεν αποτελεί παρά μόνο ένα, το πιο αντιπροσωπευτικό βεβαίως, μέρος του συνολικού προβλήματος της διαχείρισης σε όλη τη χώρα.Σύμφωνα με ορισμένες πρόσφατες εκτιμήσεις, τις οποίες έχει υιοθετήσει και η περιφέρεια, η Αττική παράγει, περίπου, 2.500.000 τόνους απορριμμάτων/έτος. Το σύνολο, σχεδόν, αυτής της ποσότητας οδηγείται στην εγκατάσταση της Φυλής (περίπου, 7.000 τόνοι/ημέρα) και, κατά το συντριπτικά μεγαλύτερο μέρος της θάβεται στο ΧΥΤΑ. Το ποσοστό εκτροπής (από τη μεταφορά στη Φυλή και την τελική διάθεση), δεν ξεπερνά το 10%, σύμφωνα με στοιχεία που κατατέθηκαν και στη Βουλή, αποδεικνύοντας πόσο αναποτελεσματικό είναι το δίκτυο της ανακύκλωσης των μπλε κάδων και των ΚΔΑΥ της ΕΕΑΑ (Λιόσια, Ελευσίνα, Ασπρόπυργος, Κορωπί) και πόσο ανεπαρκές το σύστημα των ΣΣΕΔ. Αξίζει να αναφερθεί, ενδεικτικά, ότι το 2010, από τους μπλε κάδους στην Αττική, συγκεντρώθηκαν μόνο 141.663 τόνοι ανακυκλώσιμων υλικών, που αντιστοιχούν σε ποσοστό 5,7 % της συνολικής ποσότητας (που μπορεί να είναι λίγο μεγαλύτερο, αν η πραγματική ποσότητα των παραγόμενων ΑΣΑ της Αττικής είναι μικρότερη από αυτή που δίνεται, δηλαδή τους 2.500.000 τόνους απορριμμάτων/έτος).
Η επισήμανση αυτή δεν γίνεται τυχαία. Η αναμενόμενη ποσότητα παραγόμενων ΑΣΑ στην Αττική, με βάση τον πληθυσμό της και ένα γενικά παραδεκτό μέσο όρο παραγωγής/ανά άτομο, είναι της τάξης των 2.000.000 τόνων/έτος. Πως εξηγείται αυτή η τερατώδης διαφορά; Μία εξήγηση υπάρχει: η μεταφορά απορριμμάτων από άλλες περιοχές της χώρας και η παράνομη διάθεση στο ΧΥΤΑ Φυλής επικίνδυνων βιομηχανικών αποβλήτων. Πρόκειται για κεντρικό πρόβλημα της διαχείρισης των απορριμμάτων στην Αττική, απόρροια, μαζί με πολλά άλλα, του συγκεντρωτικού, και γι αυτό ανεξέλεγκτου, μοντέλου της κεντρικής διαχείρισης του συνόλου, σχεδόν, των σύμμεικτων απορριμμάτων, που εφαρμόζεται εδώ και δεκαετίες.
Παράλληλα με το ΧΥΤΑ Φυλής, λειτουργούν:
• το ΕΜΑΚ Ι, το οποίο αποτελεί επίσης μια αμαρτωλή ιστορία. Η κατασκευή και το start up του ΕΜΑΚ κόστισαν 100 εκατ. €. Και το αποτέλεσμα; Παραγωγή κόμποστ χείριστης ποιότητας, εντελώς ακατάλληλο σαν εδαφοβελτιωτικό, παραγωγή του δευτερογενούς καυσίμου RDF το οποίο θάβεται (!) και μια πολύ περιορισμένη ανάκτηση.
• Μονάδα αποτέφρωσης νοσοκομειακών αποβλήτων, η οποία με πρόσφατες αδειοδοτήσεις προορίζεται να υποδέχεται το σύνολο των επικίνδυνων νοσοκομειακών αποβλήτων της επικράτειας.
• Μονάδα συμπαραγωγής ηλεκτρισμού και θερμότητας, με χρήση του παραγόμενου βιοαερίου.
• Μονάδες επεξεργασίας στραγγισμάτων
• ένα ιδιωτικό ΚΔΑΥ, συνεργαζόμενο με την ΕΕΑΑ, ενώ
• προωθείται άτυπα η κατασκευή εγκατάστασης λειοτεμαχισμού ογκωδών, καθώς και μονάδα επεξεργασίας αδρανών και προϊόντων εκσκαφών και κατεδαφίσεων.
Όλα τα παραπάνω συνθέτουν ένα διαχρονικό περιβαλλοντικό και κοινωνικό έγκλημα. Και, βεβαίως, προδιαγράφουν τη συνέχισή του. Έχουν συμβεί κατολισθήσεις, που από θαύμα δεν είχαν ανθρώπινα θύματα, έχουν προκληθεί πυρκαγιές, έχει μολυνθεί ο υδροφόρος ορίζοντας και η ατμόσφαιρα της Δυτικής Αττική από διοξίνες. Ενώ, γύρω από το τέρας της Φυλής, αναπτύσσονται διάφορα κυκλώματα παράνομης απόρριψης επικίνδυνων αποβλήτων και φαινόμενα εγκληματικότητας.
Αυτή είναι αδιαμφισβήτητα η εικόνα της κρίσης ενός συγκεκριμένου μοντέλου διαχείρισης των απορριμμάτων που, στη βάση της είναι κρίση του καταναλωτικού μοντέλου, κρίση του παραγωγικού μοντέλου της χώρας μας, κρίση της οργάνωσης της κοινωνίας.
Οι πολιτικές και οι σχεδιασμοί που οξύνουν την κρίση
Οι κρατικές πολιτικές, με την ανοχή της συντριπτικής πλειοψηφίας της τοπικής αυτοδιοίκησης απαντούν στην κρίση συνεχίζοντας στην ίδια γραμμή των τερατωδών εγκαταστάσεων και της απουσίας μέτρων εκτροπής των απορριμμάτων από την τελική διάθεση. Τελευταία, όμως, προσθέτουν μία ακόμα διάσταση: την πλήρη παράδοση του συνόλου του τομέα της διαχείρισης των απορριμμάτων στα μεγαλοεργολαβικά λόμπυ. Η επιλογή αυτή φαίνεται να είναι σε πρώτη προτεραιότητα στους σχεδιασμούς της τρόικας για την Ελλάδα. Το αποτέλεσμα θα είναι μεγαλύτερη όξυνση της κρίσης διαχείρισης των απορριμμάτων και η βαθύτερη συνύφανση του περιβαλλοντικού προβλήματος με το οικονομικό και αυτό των θέσεων εργασίας των εργαζομένων στην τοπική αυτοδιοίκηση.
Το κεντρικό εργαλείο προώθησης αυτών των πολιτικών είναι ο Περιφερειακός Σχεδιασμός για τη Διαχείριση των Απορριμμάτων στην Αττική (ΠΕΣΔΑ). Τη σημερινή του μορφή την πήρε το Φεβρουάριο του 2006 και προβλέπει:
1) στην ΟΕΔΑ Δυτ. Αττικής (Α. Λιόσια - Φυλή): τον παλιό ΧΥΤΑ Άνω Λιοσίων, το ΧΥΤΑ Φυλής που ήδη λειτουργεί και δέχεται 1.550.000 τόνους/έτος, το ΕΜΑΚ Ι (350.000 τόνους/έτος), ΚΔΑΥ, καθώς και τις νέες εγκαταστάσεις του ΕΜΑΚ ΙΙ(400.000 τόνους/έτος), της μονάδας βιοξήρανσης - παραγωγής SRF (700.000 τόνους/έτος) και της μονάδας κομποστοποίησης (80.000 τόνους/έτος).
2) στην ΟΕΔΑ ΒΑ Αττικής (Γραμματικό): ΧΥΤΑ 127.500 τόνους/έτος, μονάδα βιοξήρανσης – παραγωγής SRF (127.500 τόνους/έτος), μονάδα κομποστοποίησης (40.000 τόνους/έτος) και ΚΔΑΥ.
3) στην ΟΕΔΑ ΝΑ Αττικής (Κερατέα): ΧΥΤΑ 127.500 τόνους/έτος, μονάδα βιοξήρανσης – παραγωγής SRF (127.500 τόνους/έτος), μονάδα κομποστοποίησης (40.000 τόνους/έτος) και ΚΔΑΥ.
Αναμένεται η οριστικοποίηση κάποιων επιλογών, όταν ολοκληρωθεί η διαδικασία της δημοπράτησης των νέων μονάδων, αφού η τελική επιλογή των τεχνολογιών επαφίεται στις προβλέψεις των προσφορών που θα επιλεγούν.
Στις αρχές τις χρονιάς (5/1/2011) εγκρίθηκαν οι περιβαλλοντικοί όροι για το ΕΜΑΚ ΙΙ και τη μονάδα βιοξήρανσης στη Φυλή. Οι όροι αυτοί προβλέπεται να επικαιροποιηθούν ή να χρησιμεύσουν σαν βάση για την έκδοση νέων, όταν τελεσφορήσει η διαγωνιστική διαδικασία και θα είναι, πλέον, σαφείς οι τελικές επιλογές.
Ίσως και σε λιγότερο από 2 μήνες, προβλέπεται να δημοσιοποιηθούν οι τελικοί όροι της διακήρυξης, με σκοπό, μέχρι το τέλος του 2012, να έχει γίνει η ανάθεση του έργου της επεξεργασίας και διαχείρισης ποσότητας 1.355.000 τόνων απορριμμάτων ετησίως. Αντικείμενο του έργου θα είναι η μελέτη, χρηματοδότηση, κατασκευή, λειτουργία και συντήρηση 4 Μονάδων Επεξεργασίας για χρονικό διάστημα διάρκειας 20-25 ετών. Ακόμα δεν έχει διευκρινιστεί αν θα γίνει χωριστά διαγωνισμός για κάθε ένα από τα 4 εργοστάσια -στη Φυλή, στο Γραμματικό και στην Κερατέα- ή εάν οι μονάδες θα προκηρυχθούν ως σύνολο. Το ΥΠΕΚΑ φαίνεται να εξετάζει το ενδεχόμενο να προκηρύξει ξεχωριστά το διαγωνισμό για το εργοστάσιο της Κερατέας, για τον κίνδυνο πιθανής εμπλοκής και αφού το “ψωμί” βρίσκεται στις δύο νέες μονάδες της Φυλής.
Στην πρώτη φάση δημοπράτησης του έργου που προβλέπεται να ολοκληρωθεί μέσα σε ένα τετράμηνο, προβλέπεται ότι θα προκύψουν τουλάχιστον έξι πιθανοί ανάδοχοι. Στη δεύτερη φάση ο διαγωνισμός θα είναι κλειστός, με τους αναδόχους που έχουν προεπιλεγεί να καταθέτουν τις τεχνικές τους προτάσεις.
Η κυβέρνηση ναι μεν δεν έχει αποφασίσει τις τεχνολογικές λεπτομέρειες του ΠΕΣΔΑ, σε αναμονή της έκβασης του ανταγωνισμού ανάμεσα στα διάφορα εργολαβικά λόμπυ που λυμαίνονται το χώρο, αλλά εμμένει σε κάθε περίπτωση στις εξής καταστροφικές επιλογές:
• Υπερδιαστασιολόγησης φαραωνικών εγκαταστάσεων, παρότι από πολλές πλευρές επισημάνθηκε ότι λόγω της κρίσης και της μείωσης της κατανάλωσης μειώθηκε η παραγωγή απορριμμάτων στην Αττική κατά, περίπου, 17%.
• Χωροθέτησης στις 3 περιοχές με τη Φυλή να σηκώνει το μεγαλύτερο βάρος
• Πριμοδότηση μορφών ενεργειακής αξιοποίησης με πιο πιθανή τη βιοξήρανση, χωρίς να αποκλείονται και επιλογές απευθείας καύσης.
• Κατασκευή των έργων μέσω του ληστρικού συστήματος των ΣΔΙΤ, το οποίο δεσμεύει δημόσιους πόρους υπέρ των τραπεζών και μεγαλοκατασκευαστών για πολλές δεκαετίες.
Την ίδια στιγμή το ΥΠΕΚΑ καθυστερεί αδικαιολόγητα την εισαγωγή στην εθνική νομοθεσία της οδηγίας 2008/98/ΕΕ, που αναφέρεται στην ιεράρχηση των σταδίων διαχείρισης των απορριμμάτων, ενώ και η διαδικασία της αναθεώρησης του εθνικού σχεδιασμού (ΕΣΔΑ) φαίνεται να έχει “βαλτώσει”, προς το παρόν.
Καταλαβαίνουμε ότι η υλοποίηση αυτών των σχεδίων :
• Βάζει ταφόπετρα στην προσπάθεια μείωσης, ανακύκλωσης των απορριμμάτων διότι αυτές οι τεράστιες μονάδες για να βγάλουν τα αναμενόμενα κέρδη για τους αναδόχους θα πρέπει να συνεχίσουν να τροφοδοτούνται με μεγάλες ποσότητες. Αυτό ενδεχόμενα θα αποτυπώνεται στις συμβάσεις με τους Δήμους, οπότε η ΤΑ θα έχει αντικίνητρα για να προωθήσει την ανακύκλωση και την κομποστοποίηση. Να σημειώσουμε με την ευκαιρία ότι ακόμα κι αυτός ο ατελής νόμος που προέβλεπε ότι οι Δήμοι θα επιβαρύνονταν με βάση την ποσότητα των απορριμμάτων που στέλνουν για ταφή, ως εφαρμογή της αρχής «ο ρυπαίνων πληρώνει», δεν εφαρμόζεται, ακυρώνοντας ακόμα ένα κίνητρο μείωσης.
• Εξοβελίζει την παραμικρή μορφή κοινωνικής συμμετοχής, κοινωνικού ελέγχου και κοινωνικής ανταποδοτικότητας από το όλο σύστημα διαχείρισης των απορριμμάτων.
Στα παραπάνω προστέθηκαν δύο ακόμα αρνητικές εξελίξεις:
• Η πρώτη αφορά την πρόσφατη νομοθετική ρύθμιση που δίνει τη δυνατότητα στους ΟΤΑ να παραδίδουν και τον τομέα της αποκομιδής σε ιδιώτες.
• Η δεύτερη αφορά τον φορέα που θα κάνει τις δημοπρατήσεις αυτών των έργων. Μέχρι τώρα η κυβέρνηση προσπαθούσε να βρει το συντομότερο δρόμο. Έτσι ο ΕΣΔΚΝΑ που ήταν μέχρι σήμερα αρμόδιος για τη διαχείριση προσπάθησε, σκανδαλωδώς, να παραχωρήσει αυτή την αρμοδιότητα στην Αποκεντρωμένη Διοίκηση Αττικής. Πράξη που ακυρώθηκε αρχικά από το Ελεγκτικό Συνέδριο, για να ακολουθήσει νέα απόφαση που αναιρεί την ακύρωση. Στη συνέχεια, και ενώ σύμφωνα με τον Καλλικράτη η διαχείριση των απορριμμάτων και κατά συνέπεια οι δημοπρατήσεις θα έπρεπε να περάσουν στους νέους Φορείς Διαχείρισης Στερεών Αποβλήτων (στην περίπτωση της Αττικής στο διαβαθμιδικό σύνδεσμο, που συγκροτούν εκπρόσωποι της ΠΕΔ και του Περιφερειακού συμβουλίου), αναπτύσσεται μια φιλολογία για μετατροπή των ΦοΔΣΑ σε ΝΠΙΔ-ΑΕ, κλείνοντας έτσι και τις πιθανές χαραμάδες συμμετοχής αιρετών στις επιλογές για τη διαχείριση των αποβλήτων.
Τα μέτωπα που ανοίγονται
Φυσικά, κομβικά πεδία μάχης είναι οι τρεις θιγόμενες περιοχές. Όμως η μάχη πρέπει να δοθεί σε όλο το λεκανοπέδιο για την ανατροπή του ΠΕΣΔΑ. Γιατί δεν πρόκειται μόνο για την αυτονόητη έκφραση αλληλεγγύης στους κατοίκους αυτών των περιοχών, που υποβαθμίζεται η υγεία και η ζωή τους, αλλά και για μια μάχη κατά της επιδείνωσης του βιοτικού επιπέδου όλων των κατοίκων της Αττικής. Γιατί η εφαρμογή του ΠΕΣΔΑ με την επιλογή των ΣΔΙΤ θα εκτοξεύσει τα δημοτικά τέλη. Πρόκειται επίσης για μια μάχη για τη διατήρηση χιλιάδων θέσεων εργασίας στους Δήμους στον τομέα της αποκομιδής και όχι μόνον.
Επομένως, διευρύνεται διαρκώς το φάσμα των κοινωνικών δυνάμεων που μπορούν να συντονίσουν τον αγώνα τους για την ανατροπή αυτών των σχεδιασμών. Σημαντικός είναι ο ρόλος των εργαζομένων στην ΤΑ, των κινημάτων πόλης, των κινημάτων κατά των χαρατσιών γιατί επίκεινται και τα χαράτσια για τα απορρίμματα, των Τοπικών Αυτοδιοικήσεων, των δημοτικών κινήσεων κλπ..
Τίθενται λοιπόν σήμερα τα εξής ερωτήματα:
• Μπορούμε οι δυνάμεις που αντιτίθενται στον ΠΕΣΔΑ παρά τις διαφορετικές αφετηρίες και ιδιαιτερότητες να συγκλίνουμε σε ένα κοινό πλαίσιο για μια εναλλακτική διαχείριση;
• Μπορούμε κάθε βήμα στην εφαρμογή του ΠΕΣΔΑ να το δούμε σαν πεδίο αντιπαράθεσης, σαν πιθανό πεδίο μάχης αξιοποιώντας όλες τις δυνατές συμμαχίες;
• Μπορούμε να μπλοκάρουμε τη δημοπράτηση των μονάδων με θεσμικά και κινηματικά μέσα;
• Μπορούμε να εμποδίσουμε την μετατροπή του ΦοΔΣΑ σε ΑΕ; Μπορούμε να αποτρέψουμε την εισβολή του ιδιωτικού τομέα στην αποκομιδή των απορριμμάτων;
• Μπορούμε να οργανώσουμε, είτε κοινωνικές, είτε δημοτικές πρωτοβουλίες διαχείρισης των απορριμμάτων, έξω από τον κυρίαρχο σχεδιασμό; Γιατί πρέπει να καταλάβουμε ότι κάθε τόνος απορριμμάτων που παραμένει σε αυτούς τους Δήμους ανακυκλούμενος ή κομποστοποιούμενος και δεν πάει στα χέρια των μεγαλοεργολάβων για να ταφεί ή να καεί στη Φυλή, την Κερατέα ή το Γραμματικό είναι μια χαραμάδα ελπίδας για τη διαχείριση των απορριμμάτων σε αρμονία με την φύση και την κοινωνία.
0 σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου