Δημόσιος χαρακτήρας μοναδικός δρόμος για χαμηλό κόστος και διαχείριση φιλική προς το περιβάλλον

Η εισήγηση του Θωμά Μπιζά (εκπροσώπου της ΠΟΕ ΟΤΑ)  στη Συνάντηση συλλογικοτήτων Αττικής με θέμα: “υπάρχει λύση για τα σκουπίδια – η κοινωνία θα την επιβάλλει” που πραγματοποιήθηκε στην Αθήνα,  στις 10 Δεκεμβρίου 2011, στο Οικονομικό Πανεπιστήμιο (ΑΣΟΕΕ)

Δημόσιος χαρακτήρας μοναδικός δρόμος

για χαμηλό κόστος και διαχείριση φιλική προς το περιβάλλον

Η υπεράσπιση του δημόσιου χαρακτήρα στη διαχείριση των απορριμμάτων από ένα εκπρόσωπο των εργαζομένων υποθέτω πως  φαντάζει σε πολλούς σαν ένα συνδικαλιστικό αίτημα προκειμένου να διασφαλιστούν θέσεις εργασίας στους ΟΤΑ. Η αλήθεια είναι πως η  προπαγάνδα των ΜΜΕ αλλά και στελεχών της κυβέρνησης και  της αυτοδιοίκησης  που λέει ότι τα αιτήματα  του συνδικαλιστικού  κινήματος είναι συντεχνιακά  και  δεν ταυτίζονται με τα συμφέροντα του κοινωνικού συνόλου έχει  περάσει σε ένα κόσμο που πιστεύει ότι  δεν  έγινε και κανένα κακό αν  την διαχείριση των απορριμμάτων την αναλάβουν οι ιδιώτες. Ιδιαίτερα σε περιόδους που λόγω των απεργιών του κλάδου τα σκουπίδια μένουν στους δρόμους για μερικές μέρες,  τα μικρόφωνα και οι πένες των προπαγανδιστών της ιδιωτικοποίησης παίρνουν κυριολεκτικά φωτιά.

Είναι λοιπόν μια ευκαιρία σήμερα για εμάς σε αυτή την ημερίδα να βάλουμε όσο μας επιτρέπει ο χρόνος το ζήτημα του δημόσιου χαρακτήρα στις πραγματικές του διαστάσεις. Να δούμε κατά πόσο συνδέεται το ζήτημα του δημόσιου χαρακτήρα με την φιλική προς το περιβάλλον διαχείριση και με το ζήτημα του κόστους που στις μέρες μας και λόγω της οικονομικής κρίσης  αποκτάει ιδιαίτερη διάσταση.

Κατ’ αρχή να δούμε τι είναι σήμερα ιδιωτικό και τι είναι δημόσιο στον τομέα της διαχείρισης των απορριμμάτων. Την τελευταία δεκαετία οι πιο κρίσιμοι τομείς  της διαχείρισης έχουν περάσει με διάφορους τρόπους στα χέρια των ιδιωτών σχεδόν ολοκληρωτικά. Με το νόμο 2339/2001 για την εναλλακτική διαχείριση συσκευασιών δόθηκε η δυνατότητα στην περίφημη ΕΕΑΑ στην οποία συμμετέχει η ΚΕΔΕ με ποσοστό 35% να στήσει και να ελέγξει τη μεγαλύτερη στην Ελλάδα επιχείρηση διαχείρισης  απορριμμάτων (αυτή με τους μπλε κάδους) με τα γνωστά στους πιο πολλούς από εσάς αποτελέσματα. Χαμηλής ποιότητας υπηρεσίες, σημαντικά κέρδη, άθλιες συνθήκες εργασίας για τους εργαζόμενους, σκανδαλώδεις συμβάσεις, εξαιρετικά κακά αποτελέσματα.

Με τη μέχρι σήμερα λειτουργία των  ΦοΔΣΑ, που οι περισσότεροι λειτουργούν σαν ΝΠΙΔ τι αποτελέσματα έχουμε; Υψηλά κόστη, αδιαφάνεια στην οικονομική διαχείριση, κακής ποιότητας υπηρεσίες, απαράδεκτη περιβαλλοντολογικά διαχείριση,  μεγάλη μείωση των θέσεων εργασίας, μεγάλα κέρδη για τους εργολάβους. Η πιο κλασική περίπτωση είναι η ΔΙΑΔΥΜΑ της Κοζάνης του κ. Κουκουλόπουλου, που απασχολεί όλους όλους 9 εργαζόμενους και ασχολείται με τη σύναψη συμβάσεων με ιδιώτες και μόνο.

Ιδιαίτερη όμως περίπτωση και άξια ιδιαίτερης αναφοράς είναι η περίπτωση του ΕΣΔΚΝΑ ο οποίος ΕΣΔΚΝΑ είναι μέχρι σήμερα τουλάχιστον ΝΠΔΔ και είναι ο φορέας  διαχείρισης  των απορριμμάτων της Αττικής δηλαδή του 40% των απορριμμάτων όλης της Ελλάδας. Ο ΕΣΔΚΝΑ διαχειρίζεται ως γνωστόν τον ΧΥΤΑ Φυλής και όλη την ΟΕΔΑ. Για να δούμε όμως τι διαχειρίζεται πραγματικά;

Το περίφημο ΕΜΑΚ που θα έχετε ακούσει διάφορα για το κόστος κατασκευής του, για τα ατελείωτα χρέη του ΕΣΔΚΝΑ προς το διαχειριστή και για τα απαράδεκτα παραγόμενα αποτελέσματα,  το λειτουργούν ιδιώτες. Τη μονάδα του βιοαερίου που υπάρχει στην εγκατάσταση τη λειτουργεί ο γνωστός εργολάβος, από ότι λένε με κέρδη,  και για την οποία υπάρχει κυριολεκτικά άβατο. Τη μονάδα καύσης νοσοκομειακών αποβλήτων επίσης την λειτουργεί ο ιδιώτης και εκεί υπάρχει άβατο και εκεί υπάρχουν μεγάλα προβλήματα με τα υπολείμματα από την καύση που είναι ιδιαίτερα επικίνδυνα και που αναζητούν τώρα χώρο εντός της  ΟΕΔΑ για ταφή. Τον ίδιο τον ΧΥΤΑ τον κατασκευάζει, τον αποκαθιστά και τον διαχειρίζεται ο εργολάβος, χωρίς την παρέμβαση του προσωπικού του  ΕΣΔΚΝΑ. Τι μένει λοιπόν από την εγκατάσταση στον ΕΣΔΚΝΑ; Τα ζυγιστήρια και μερικές τεχνικές υπηρεσίες. Στο μεγαλύτερο σταθμό μεταφόρτωσης της Αττικής στο ΣΜΑ Σχιστού,  τις  συντηρήσεις  της εγκατάστασης και των οχημάτων τις έχει επίσης άλλος εργολάβος.

Αυτή είναι η πραγματική κατάσταση στον πιο μεγάλο Φορέα διαχείρισης στην Ελλάδα. Στην πραγματικότητα έχουμε πλήρη ιδιωτικοποίηση των βασικών λειτουργιών του. Παρ’ όλα αυτά, η κριτική που δέχεται σήμερα το σημερινό σύστημα διαχείρισης είναι πως δεν επιτρέπει την απρόσκοπτη επιχειρηματική δραστηριότητα από τους ιδιώτες, πως είναι σοβιετικού τύπου και άλλα φαιδρά. Για την εμπλοκή των ιδιωτών δεν τολμάει να μιλήσει κανείς γιατί οι ιδιώτες είναι συνήθως και ιδιοκτήτες μέσων μαζικής ενημέρωσης.

Πρέπει λοιπόν να αποκαλυφθεί και να αποτιμηθεί η εμπλοκή και στην λειτουργία των ιδιωτών στη διαχείριση σήμερα. Συνέβαλαν οι ιδιώτες στην μείωση του κόστους; Κάθε άλλο!  Έχουν εκτινάξει το κόστος μόνο και μόνο για λόγους κερδοφορίας. Να δώσει ο ΕΣΔΚΝΑ στην δημοσιότητα τα οικονομικά στοιχεία για το κόστος κατασκευής και συντήρησης του ΕΜΑΚ και τα παραγόμενα αποτελέσματα, να δούμε τι σημαίνει ιδιωτικοποίηση, τι σημαίνει διαπλοκή, τι σημαίνει εγκληματική πολιτική στον τομέα της ανακύκλωσης και γενικότερα της διαχείρισης. Αυτή είναι η πραγματική εικόνα για την διαχείριση των απορριμμάτων στην Αττική που είναι τάχα κακή και πρέπει να ιδιωτικοποιηθεί με την αλλαγή του νομικού πλαισίου που θα διευκολύνει τους επενδυτές για την κατασκευή και λειτουργία των νέων μονάδων.

Ίσως να αναρωτηθεί κανείς αφού είναι έτσι τα πράγματα γιατί διαμαρτυρόμαστε για την κατασκευή των νέων μονάδων που προβλέπονται από τον ΠΕΣΔΑ, που ο διαγωνισμός είναι σε εξέλιξη και που θα γίνουν με ΣΔΙΤ, αφού έτσι και αλλιώς  τη διαχείριση την έχουν οι ιδιώτες. Μπορεί δηλαδή η κατάσταση να γίνει ακόμα χειρότερη εάν γίνουν αυτές οι μονάδες με αυτόν τον τρόπο; Εμείς λέμε ότι θα γίνει γιατί έχουμε τουλάχιστον τρία νέα ποιοτικά χαρακτηριστικά.

Τα τρία νέα ποιοτικά στοιχεία είναι πρώτο η οικονομική κρίση και το μνημόνιο που διαλύουν τις εργασιακές σχέσεις, δεύτερο η μέθοδος ΣΔΙΤ και η εγγύηση του δημόσιου για τον όγκο των απορριμμάτων σε βάθος 25ετίας και τρίτο η ενεργειακή αξιοποίηση των σύμμεικτων σε τεράστιες  μονάδες επεξεργασίας.

Αυτά τα τρία νέα στοιχεία πρέπει να τα μελετήσουμε και να τα αναλύσουμε. Εάν γίνουν αυτές οι μονάδες με αυτόν τον τρόπο θα έχουμε:

1.      Σε εργασιακό επίπεδο και σε συνδυασμό με τη διάλυση των υπηρεσιών καθαριότητας λόγω του μνημονίου και με την ψήφιση του νόμου που επιτρέπει τη σύναψη συμβάσεων με ιδιώτες για την αποκομιδή και μεταφορά απορριμμάτων, θα έχουμε περαιτέρω ελαστικοποίηση των εργασιακών σχέσεων και μεγάλες απώλειες θέσεων εργασίας. Αντίθετα με την υιοθέτηση των προτάσεων για εναλλακτικές μορφές διαχείρισης όπως η διαλογή στην πηγή, η ανάκτηση, η κομποστοποίηση,  η ανακύκλωση κλπ  θα έχουμε και μείωση του κόστους και αύξηση των θέσεων εργασίας.

2.      σε οικονομικό επίπεδο είναι βέβαιο πως η ενεργειακή αξιοποίηση που προκρίνει η κυβέρνηση και το σύστημα της διαπλοκής,  θα εκτινάξει ακόμα περισσότερο το κόστος διαχείρισης  που θα φτάσει σε δυσθεώρητα ύψη. Το σημερινό κόστος το οποίο μπορεί με μια άλλου τύπου διαχείριση αντί να αυξηθεί να μειωθεί και μάλιστα αισθητά. Σήμερα  το κόστος  υπολογίζεται σχετικά αυθαίρετα στα 45 ευρώ ανά τόνο, και εμείς λέμε ότι  μπορεί να ξεπεράσει κατά πολύ και τα 200 ευρώ. Εδώ πρέπει να σημειώσουμε πως πάνω από τα μισά χρήματα που εισπράττει ο ΕΣΔΚΝΑ από τους ΟΤΑ που του αποδίδουν  το 6% των τακτικών τους εσόδων δίδεται  ως αντισταθμιστικά οφέλη κυρίως στον δήμο Φυλής.

3.      η κατασκευή και η λειτουργία των μονάδων στην Αττική θα δημιουργήσει  ένα  συγκεντρωτικό μοντέλο, μεγάλων κεντρικών εγκαταστάσεων, προσανατολισμένο σε τεχνολογίες που υπονομεύουν  την ανάκτηση και την ανακύκλωση και  ευνοούν την εκχώρηση της διαχείρισης στο μεγάλο κεφάλαιο.

Να δούμε λοιπόν τις θέσεις της ΠΟΕ-ΟΤΑ  για τη διατήρηση του Δημόσιου Χαρακτήρα των φορέων διαχείρισης απορριμμάτων, έτσι όπως κατατέθηκαν στο νέο υπουργό των εσωτερικών κ. Γιαννίτση:

·         Η διαχείριση των απορριμμάτων είναι συνταγματικά κατοχυρωμένη αρμοδιότητα της Τοπικής Αυτοδιοίκησης με σκοπό την προστασία της Δημόσιας Υγείας, την προστασία του περιβάλλοντος, την προστασία του Δημόσιου συμφέροντος των πολιτών

·         Η προστασία των πολιτών από την υπέρμετρη οικονομική επιβάρυνση και η προστασία της Δημόσιας Περιουσίας  επιβάλλουν  την διατήρηση του Δημόσιου και κοινωνικού χαρακτήρα των φορέων διαχείρισης απορριμμάτων

·         Ο οφειλόμενος έλεγχος σε όλα τα στάδια διαχείρισης απορριμμάτων για την προστασία του περιβάλλοντος, για την υγιεινή και ασφάλεια της εργασίας και η διασφάλιση του δημοσίου συμφέροντος και εν τέλει του συμφέροντος των πολιτών επιβάλλουν  την διατήρηση και στήριξη του Δημόσιου χαρακτήρα των φορέων διαχείρισης στερεών αποβλήτων.

·         Οι υπηρεσίες και το προσωπικό της Τοπικής Αυτοδιοίκησης έχουν συμβάλλει καθοριστικά για την εξέλιξη του συστήματος διαχείρισης των απορριμμάτων σύμφωνα με τις απαιτήσεις της βιώσιμης ανάπτυξης και στηρίζουν τη Δημόσια Διοίκηση με γνώση και εμπειρία που πρέπει να αξιοποιηθεί.

·         Η Διαχείριση των απορριμμάτων δεν μπορεί και δεν πρέπει να είναι συνυφασμένη ή αλληλοεξαρτώμενη με το κέρδος του εκάστοτε εργολάβου.

Εμείς πρέπει να αποκαλύψουμε πως η ιδιωτική πρωτοβουλία που λέει σήμερα πως θα σώσει το περιβάλλον και θα καλύψει με επενδύσεις το  έλλειμμα των κρατικών πόρων είναι αυτή που σε παγκόσμιο επίπεδο κατέστρεψε το περιβάλλον και προκάλεσε την παγκόσμια οικονομική κρίση και το άδειασμα των ταμείων. Σήμερα οι παγκόσμιοι ρυπαντές ζητούν μυθώδη ποσά να μας απορρυπάνουν και αξιοποιούν την οικονομική κρίση γι’ αυτό.

Εμείς σαν  συνδικαλιστικό κίνημα έχουμε χρέος να υπερασπίσουμε το δημόσιο τρόπο της διαχείρισης των απορριμμάτων. Άλλωστε εμείς είμαστε που αντιταχθήκαμε από την αρχή σε φαινόμενα κακοδιαχείρισης  στους ΟΤΑ και έχουμε κάθε λόγο να μιλάμε.

Για να κλείνω. Οι όποιες προτάσεις  για να υλοποιηθούν χρειάζονται πολιτικές αποφάσεις γειωμένες στην οικονομική και πολιτική πραγματικότητα. Αν παραδείγματος χάρη επιβαλλόταν η ποινή του θανάτου σε όποιον πετάει ένα μπουκάλι στο δρόμο, θα λύναμε μέρος του περιβαλλοντικού προβλήματος, αλλά θα είχαμε ένα άλλου είδους,  εξίσου σοβαρό, ή και σοβαρότερο πρόβλημα. Να δούμε αναλογικά το ακραίο αυτό παράδειγμα στην περίπτωση των δημοτικών τελών.

Αν οι ιδιωτικές επιχειρήσεις αναλάβουν έτσι όπως σχεδιάζουν τον τομέα της διαχείρισης, μπορεί ενδεχομένως να λύσουν κάποια ζητήματα φορτώνοντας όμως ένα πολύ  μεγάλο βάρος στις πλάτες των δημοτών. Είναι απολύτως σίγουρο πως αν γίνει  κάτι τέτοιο θα έχουμε  κατά τα διεθνή πρότυπα μια τεράστια και δυσβάσταχτη  αύξηση των δημοτικών τελών.

Η σύγκρουση, λοιπόν, στην πραγματικότητα δεν είναι μεταξύ του κρατισμού και της ιδιωτικής πρωτοβουλίας, είναι μεταξύ της λογικής του κέρδους με κάθε τρόπο από τη μία και της  λογικής  της υπεράσπισης του περιβάλλοντος και των συμφερόντων των εργαζομένων από την άλλη. Οφείλουμε να είμαστε με τη δεύτερη.