Ορθολογικά μοντέλα διαχείρισης - τα ψιλά γράμματα

H εισήγηση του Δημήτρη Δαμάσκου στη  Συνάντηση συλλογικοτήτων Αττικής με θέμα: “υπάρχει λύση για τα σκουπίδια – η κοινωνία θα την επιβάλλει” που πραγματοποιήθηκε στην Αθήνα,  στις 10 Δεκεμβρίου 2011, στο Οικονομικό Πανεπιστήμιο (ΑΣΟΕΕ)

Ορθολογικά μοντέλα διαχείρισης - τα ψιλά γράμματα

ΠΡΟΛΟΓΟΣ

Για την διαχείριση των απορριμμάτων, όπως και για την αντιμετώπιση κάθε προβλήματος, προέχει η πρόληψη. Αυτό υπαγορεύουν οι κανόνες της τέχνης της επιστήμης, η αρχή της εγγύτητας, αλλά και η κοινή λογική. Αυτό, ευτυχώς, είναι και το πνεύμα της νέας οδ.2008/98 όπου στο άρθρο 4(1) έχει με  απόλυτη προτεραιότητα την πρόληψη με την εξής ιεράρχηση:

α) πρόληψη

β) προετοιμασία για επαναχρησιμοποίηση

γ) ανακύκλωση  (κομποστοποίηση)

δ) ενεργειακή αξιοποίηση (με την απαίτηση ο συνολικός βαθμός απόδοσης να είναι πάνω από 65%)

ε) διάθεση (είναι η ταφή σε ΧΥΤ αλλά και η καύση αν ο συνολικός βαθμός απόδοσης είναι    κάτω από 65%)

Η σημασία αυτής της ιεράρχηση είναι ότι πρέπει εξαντλούνται οι δυνατότητες των πρώτων σταδίων ούτως ώστε να περιορίζεται η εφαρμογή των τελευταίων. Δηλαδή, το μέγεθος των επιλογών που είναι στο τέλος της ιεράρχησης(π.χ. η διάσταση ενός ΧΥΤ ή ενός εργοστασίου καύσης ή μιας ΕΜΑΚ)   να είναι όσο το δυνατόν μικρότερο. Και αυτό να μπορεί να προσδιοριστεί  με την τεκμηρίωση ότι έχουν εξαντληθεί όλες οι δυνατότητες των προηγουμένων επιλογών-σταδίων  της ιεράρχησης (π.χ. η οικιακή και δημοτική κομποστοποίηση καθαρών οργανικών με ΔσΠ κλπ).

Είναι προφανές ότι η αποφυγή της σύμμειξης των απορριμμάτων είναι μέτρο πρόληψης. Αντίθετα, η σύμμειξη των απορριμμάτων δυσκολεύει, έως και αποκλείει,  τις προτεραιότητες της  οδηγίας. Για παράδειγμα:

1.      μία γυάλινη συσκευασία δύσκολα ανακτάται για επαναχρησιμοποίηση αν δεν προληφθεί να μην μπει σε μια σύμμεικτη μάζα   απορριμμάτων.

2.      ο πλαστικό και το χαρτί δεν ανακτάται από τα σύμμεικτα σε ανακυκλώσιμη κατάσταση (βλ.ΕΜΑΚ Λιοσίων όπου γίνεται ‘’καύσιμο’’ R.D.F.και τελικά θάβεται).

3.      Ομοίως και στα κεντρικά ΚΔΑΥ με τους Μπλέ κάδους που η σύμμειξη των υλικών των συσκευασιών έχει και κόστος και μειωμένη απόδοση  και μεγαλύτερο ‘’ανθρακικό αποτύπωμα’’ από μια μέθοδο ανάκτησης συσκευασιών με ΔσΠ.  

4.      Το κομπόστ από τα οργανικά που ανακτάται από τα σύμμεικτα είναι επικίνδυνα μολυσμένο (βλ. ΕΜΑΚ, internet< C.L.P.> compost like output) ενώ αντίθετα με ΔσΠ  το αποτέλεσμα    είναι άριστο.

Είναι λοιπόν προφανές ότι στα μέτρα πρόληψης ανήκει και η ‘’μη ανάμιξη’’ και αυτό συνεπάγεται ότι είναι σαφής και ξεκάθαρη η απαίτηση του άρθρου 4(1) της νέας  οδηγίας  (2008/98) για Διαλογή στην Πηγή. Διαλογή στην Πηγή σημαίνει συμμετοχή των επιχειρήσεων, των Δήμων (π.χ. κλαδέματα), και των πολιτών στο να μη αναμειγνύουν τα διάφορα υλικά σε μία σύμμεικτη μάζα απορριμμάτων που ο μόνος δυνατός τελικά τρόπος διαχείρισής τους είναι αποδεδειγμένα η  καύση ή (και) η ταφή.

Από τα στοιχεία της eurostat είναι φανερό ότι στις  περισσότερες ευρωπαικές χώρες δεν χρειάστηκε η οδ.2008/98 για να βάλουν σε τροχιά, πριν από την έκδοση της οδηγίας,  αποτελεσματικές πολιτικές για την διαχείριση των αστικών τους απορριμμάτων. Εκεί φαίνεται να στάθηκε αρκετή η κοινή λογική, ο έλεγχος της διαφθοράς, λίγες βασικές γνώσεις Φυσικής και Χημείας από το Γυμνάσιο, η έλλειψη αδιαφορίας, λίγο ‘’μεράκι’’, σεβασμός στο περιβάλλον,  και λίγες οργανωτικές ικανότητες.

Σε αντίθεση με την χώρα μας που ο μέχρι τώρα τρόπος διαχείρισης  αλλά και ο σχεδιασμός που επιχειρείται να εφαρμοστεί είναι σε πλήρη αντίθεση  με κάθε τέτοια λογική, αδιαφορώντας και για το περιβάλλον και για την οικονομία και για την κοινωνία.

Τρεις από τις πολλές εικόνες που συνθέτουν την ζοφερή πραγματικότητα

1.      Στην Φυλή λειτουργεί  ένας από τους μεγαλύτερους , αν όχι ο μεγαλύτερος χώρος ταφής σκουπιδιών στον κόσμο. Προκαλεί ασθένειες και θανάτους και το κράτος μας δεν φρόντισε, ή καλύτερα απέφυγε και αποφεύγει, ακόμα και την  εκπόνηση μιας απλής επιδημιολογικής μελέτης.

2.      Οι Δήμοι συλλέγουν τα κλαδέματα των πάρκων τους μαζί με ‘’ογκώδη’’ (στρώματα, έπιπλα, ελενίτ ! ) και τα στέλνουν στην όποια ‘’χωματερή’’  μαζί με τα υπόλοιπα σύμμεικτα.

3.      Πανάκριβο και αναποτελεσματικό  σύστημα ανακύκλωσης συσκευασιών ‘’σύμμεικτου τύπου’’. Οι μπλε κάδοι, όπου ο πολίτης καλείται να απορρίψει σύμμεικτες όλες τις συσκευασίες, συγκέντρωσαν το πανελλαδικα΄2010 μόνο  185.000 τόνους. Αυτό είναι το 3,7% του συνόλου των απορριμμάτων που σημαίνει λιγότερο από το 9% των υλικών συσκευασιών.

ΟΙ ΠΕΣΔΑ

Κοινό χαρακτηριστικό όλων των  ΠΕ.Σ.Δ.Α. είναι οι υπερδιαστασιολογημένες εγκαταστασεις διαχείρισης σύμμεικτων τύπου Φυλής. Οι πανομοιότυπες προβλέψεις του ΠΕΣΔΑ Αττικής για την Κερατέα και το Γραμματικό είναι από τα πλέον χαρακτηριστικά παραδείγματα προφανούς ασυμβατότητας με την κείμενη νομοθεσία αλλά και την κοινή λογική. Ο ΠΕ.Σ.Δ.Α. προβλέπει ακριβώς τις ίδιες εγκαταστάσεις και στις δύο Ο.Ε.Δ.Α.. Αυτή του Γραμματικού είναι για τις 200.000 πληθυσμού της Β.Α. Αττικής και της Κερατέας για τις επίσης περίπου 200.000 της Ν.Α. Αττικής. Για κάθε μία από αυτές τις Ο.Ε.Δ.Α. ισχύουν τα εξής:

200.000 κάτοικοι, σύμφωνα και με την eurostat, παράγουν το πολύ 100.000 τόνους αστικών απορριμμάτων. Το σύνολο των εγκαταστάσεων διαχείρισης είναι ένα  ΚΔΑΥ των 72.500 τόνων/έτος, μία ‘’μονάδα’’ κομποστ. πρό-διαλεγμένου  40.000 τόνων/έτος, είναι ένα Εργοστάσιο Βιολογικής Ξήρανσης(SRF) δυναμικότητας 127.500 τόνων/έτος και τέλος ένας ΧΥΤ με επίσης 127.500 (για διάρκεια ζωής 20 χρόνια). Σύνολο δηλαδή εγκαταστάσεων 367.500 τόνοι/έτος.

Ακόμα και αν δεν υπήρχε καμία νομοθεσία πρόληψης και με μία μακροσκοπική θεώρηση των παραπάνω είναι φανερό ότι η κάθε Ο.Ε.Δ.Α. είναι ήδη 3,7 φορές μεγαλύτερη. Αυτό είναι προφανώς μόνο μια πρώτη υπό-εκτίμηση του αληθινού μεγέθους του οικονομικού σκανδάλου και του οικολογικού εγκλήματος.

Ο λόγος είναι ότι θεωρεί σαν δεδομένο την μηδενική εφαρμογή της νομοθεσίας (2008/98) δηλαδή μηδενική πρόληψη, μηδενική επαναχρησιμοποίηση, μηδενική ανακύκλωση, μηδενικούς διαχωρισμούς στην πηγή, μηδενική οικιακή ή (και) δημοτικής κλίμακας κομποστοποίηση, μηδενική εφαρμογή οποιουδήποτε στοιχείου από τα πολλά επιτυχημένα μοντέλα διαχείρισης σε άλλες χώρες αλλά και σε άλλες περιοχές στην Ελλάδα (βλ. Ελευσίνα).

Και αυτό σαν δεδομένο είναι σίγουρα αδύνατον να σταθεί.

Σύμφωνα πάλι με την eurostat o μέσος όρος EU14 των ποσοτήτων ανακύκλωσης και κομποστοποίησης με ΔσΠ και μικρές αποκεντρωμένες εγκαταστάσεις φτάνει το 50% και μόνο το υπόλοιπο που παραμένει σε σύμμεικτη μορφή πάει σε κάπου τύπου κεντρική (και τύπου ΠΕΣΔΑ) Ο.Ε.Δ.Α..

Η ελληνική κοινωνία, λίγο να βοηθηθεί,  μπορεί εύκολα και γρήγορα να φτάσει στο ευρωπαϊκό αυτό μέσο όρο που σημαίνει ότι οι  ΟΕΔΑ σε Γραμματικό και Κερατέα είναι περίπου 8 φορές υπερδιαστασιολογημένες ! ……. Ένα τεράστιο οικολογικό έγκλημα και ένα ακόμα τεράστιο οικονομικό σκάνδαλο μέσα σε περίοδο λιτότητας και μνημονίων.

Σύμφωνα με μελέτη και ανακοινώσεις του καθ. Α. Οικονομόπουλου το προϋπολογιζόμενο κόστος των  ΠΕΣΔΑ  στην Ελλάδα ξεπερνάει τα 2,5 ΔΙΣ euro και εάν αν εφαρμοσθεί θα καταλήξουμε σαν χώρα να παρασκευάζουμε περίπου 1.000.000 τόνους/έτος SRF και αυτό είναι όσο παρασκευάζει από τα σκουπίδια της ολόκληρη η υπόλοιπη Ευρώπη.

Το SRF o μόνος τρόπος να διατεθεί είναι στις τσιμεντοβιομηχανίες, όπου και εκεί πρόβλημα είναι. H επιδίωξη όμως του ΥΠΕΚΑ φαίνεται να είναι για κάτι ακόμα χειρότερο. Ολόκληρη η τσιμεντοβιομηχανία της χώρας μας, σύμφωνα με τις ίδια πηγή, υπερκαλύπτεται από το ήδη παραγόμενο RDF .της γνωστής (από το 2001) ΕΜΑΚ Λιοσίων. Η επιδίωξη του ΥΠΕΚΑ είναι να κάψει το SRF επιδοτούμενο (από εμάς) σαν Α.Π.Ε. ΒΙΟΜΑΖΑ (με ποσόστωση) σε ιδιωτικές εγκαταστάσεις. Το SRF έχει μόνο μία εφαρμογή, την καύση, αν δεν καεί θα πρέπει να θαφτεί (όπως γίνεται μέχρι τώρα με το RDF της ΕΜΑΚ Λιοσίων) και αυτό εκτός από μία πανάκριβη τρύπα στο νερό,  είναι και παράνομο σύμφωνα και με την οδηγία 98/2008 σχετικά με την απαιτούμενη εκτροπή των βιολογικών από την ταφή.

Ο παράλογος αυτός σχεδιασμός που έχει επιβληθεί  με την βία, την παραπληροφόρηση και την προπαγάνδα, επιχειρεί να διατηρείται τα το σύνολο σχεδόν των απορριμμάτων (τουλάχιστον το 80%)  σε  σύμμεικτη κατάσταση για να τα οδηγήσει στην ΒΙΟΞΗΡΑΝΣΗ και στην παραγωγή του RDF το 50% των σκουπιδιών της χώρας με μεγάλο οικολογικό κόστος, μεγάλα κατασκευαστικά κόστη αλλά και μεγάλο διαχειριστικό κόστος που πρέπει να ξεπερνάει  και τα 300 euro/ τόνο. Η υπόλοιπη Ευρώπη οδηγεί μόνο το 2% των σκουπιδιών της (ως μη χείρον βέλτιστο) στην Βιολογική Ξήρανση (παραγωγή SRF). Και ήδη κατά μέσο όρο λιγότερο από το 50% σε κεντρικές ‘’ολοκληρωμένες΄΄ εγκαταστάσεις που και αυτό μειώνεται δυναμικά με την διαρκώς αυξανόμενη ορθολογική διαχείριση, με την συμμετοχή του πολίτη, με κίνητρα, και μικρές αποκεντρωμένες εγκαταστάσεις κοινωνικού οφέλους που αυτό συνεπάγεται.

ΕΠΙΛΟΓΟΣ

Η κατάσταση με τους ΠΕΣΔΑ είναι τόσο εξωφρενικά ανορθολογική που η μη-αντιμετώπισή της και το ότι  ακόμα ‘’περνάει’’ λερώνει και ενοχοποιεί κόμματα, ΜΚΟ, νομικό σύστημα, δημόσιους λειτουργούς, … εμάς όλους…, Πανεπιστήμια,  τα πάντα. Παράλληλα όμως, επειδή οι ΠΕΣΔΑ  είναι μία πολύ κακο-στημένη απάτη, τους καθιστούν μας δίνεται μία τεράστια ευκαιρία για την κοινωνία στο να τους χρησιμοποιήσει σαν διαγνωστικό εργαλείο αποκάλυψης των πολιτικών και ενός μεγάλου μέρους, των μηχανισμών διαπλοκής και διαφθοράς που έφεραν την χώρα μας σε αυτή τη δεινή κατάσταση. Που αν κρίνουμε από την πορεία υλοποίησης των ΠΕ.Σ.Δ.Α. οι μηχανισμοί αυτοί φαίνεται να υπάρχουν παντού και να λειτουργούν αλώβητοι.

Πρέπει να δώσουμε τέλος.

Η γνώση και η θέση δεν είναι προνόμια, είναι κοινωνική υποχρέωση.