Σε συνέχεια της συναντήσης της Πρωτοβουλίας Συνεννόσησης για τη Διαχείρηση των Απορριμάτων, που έγινε στις αρχές του Δεκέμβρη στην Αθήνα, σας παραθέτουμε το κείμενο της πρότασης για μία κοινή δράση , που θα μπορούσε να αποτελέσει την απαρχή μιας στενότερης συνεργασίας όλων μας, στο άμεσο μέλλον.
Ο λόγος της πρωτοβουλίας
Καταθέτουμε μια πρόταση ανάληψης μιας συγκεκριμένης κοινής δράσης για τα ζητήματα της διαχείρισης των απορριμμάτων, που θα μπορούσε να αποτελέσει την απαρχή μιας στενότερης συνεργασίας όλων μας, στο άμεσο μέλλον. Γιατί, όμως, κοινή δράση και γιατί τώρα; Καταγράφουμε ορισμένες από τις διαπιστώσεις μας, που υποθέτουμε ότι είναι κοινός τόπος:
· Βιώνουμε παντού μια άθλια κατάσταση στη διαχείριση των απορριμμάτων, η οποία απέχει «παρασάγγας» από οτιδήποτε θα μπορούσε να χαρακτηριστεί ως σύγχρονη, φιλοπεριβαλλοντική διαχείριση, σε όφελος της κοινωνίας και με συμμετοχή της κοινωνίας.
· Στις περισσότερες περιπτώσεις αυτή η κατάσταση έχει σαν βασικό χαρακτηριστικό την επιμόλυνση των αστικών αποβλήτων με επικίνδυνα βιομηχανικά απόβλητα, που δημιουργούν εκρηκτικά περιβαλλοντικά προβλήματα σε πάρα πολλές περιοχές και, ιδιαίτερα, αυτές της συγκέντρωσης – απόθεσης των απορριμμάτων.
· Το σχετικό νομοθετικό πλαίσιο παραμένει διάσπαρτο, ενώ το αίτημα για μια ενοποίηση του συνόλου της νομοθεσίας για όλα τα ρεύματα αποβλήτων, που θα ενσωματώνει και τη λογική της ιεράρχησης στη διαχείριση (οδηγία 2008/98), έχει παραπεμφθεί στις καλένδες.
· Οι δήμοι, στη συντριπτική τους πλειοψηφία, παραμένουν αδρανείς ή, στην καλύτερη περίπτωση, κινούνται με βήματα χελώνας. Αδυνατούν να κατανοήσουν τη σημασία της αποκεντρωμένης διαχείρισης και αρνούνται να αναλάβουν τις ευθύνες τους.
· Βρισκόμαστε σε μια χρονική περίοδο, στην οποία επιχειρείται να υλοποιηθούν τα «χοντρά» πακέτα των υφιστάμενων σχεδιασμών (περιβαλλοντικές αδειοδοτήσεις εγκαταστάσεων και ΧΥΤΑ, δημοπρατήσεις έργων κλπ.) ή να αναθεωρηθούν οι σχεδιασμοί, με στόχο να νομιμοποιήσουν τις στρεβλώσεις, που έχουν δρομολογηθεί στην πράξη.
· Όλοι, χωρίς εξαίρεση, οι υφιστάμενοι περιφερειακοί σχεδιασμοί και οι αναθεωρήσεις τους είναι προσανατολισμένοι σε μια λογική πανάκριβων συγκεντρωτικών εγκαταστάσεων επεξεργασίας του συνόλου, σχεδόν, των σύμμεικτων απορριμμάτων, που θα οδηγούν, κατά κανόνα, στην ενεργειακή αξιοποίηση – καύση. Εγκαταστάσεων, που θα γίνουν σε σύμπραξη με τους ιδιώτες ή αποκλειστικά από τους ιδιώτες, δηλαδή τα μονοπώλια του χώρου, και για δικό τους όφελος και θα εξακοντίσουν στα ύψη τα δημοτικά τέλη.
· Στη λογική αυτή ο δημόσιος χαρακτήρας της διαχείρισης, ακόμη και στην αποκομιδή, θεωρείται εμπόδιο, ενώ, εξ αντικειμένου, ναρκοθετείται και υπονομεύεται σε σταθερή βάση κάθε προσπάθεια πρόληψης, επαναχρησιμοποίησης, ανακύκλωσης – κομποστοποίησης.
· Η προσπάθεια επιβολής ή παγίωσης κερδοσκοπικών, φιλο-εργολαβικών επιλογών επιβεβαιώνεται και από το γεγονός ότι στην τελευταία «μνημονιακή» συμφωνία, η δυναμική είσοδος νέων επενδυτών στον τομέα της διαχείρισης των απορριμμάτων θεωρείται κεντρικό ζήτημα.
Όλα αυτά αποδεικνύουν ότι δεν βιώνουμε στις τοπικές μας κοινωνίες «περιφερειακά περιστατικά», που απλά συμπίπτουν χρονικά. Αντιθέτως, είμαστε μάρτυρες, και συνήθως θύματα, μιας ενιαίας αντίληψης, την οποία θα αντιμετωπίσουμε αποτελεσματικότερα, μόνο αν αντισταθούμε και αν δράσουμε ενωμένοι.
Αν η κοινή δράση είναι ένα σημαντικό όπλο, το άλλο σημαντικό θεωρούμε ότι είναι η κοινή θεώρηση της ουσίας του πράγματος, δηλαδή μια κοινή αντίληψη για ένα τρόπο εναλλακτικής διαχείρισης, δημόσιο, κοινωνικό και φιλοπεριβαλλοντικό. Δεν μιλάμε, φυσικά, για ένα ενιαίο μοντέλο - συνταγή διαχείρισης για κάθε περιοχή, αλλά για τις βασικές αρχές που θα τις διέπουν και τις οποίες θα κληθούν να επεξεργαστούν και να μορφοποιήσουν οι τοπικές κοινωνίες και οι φορείς τους. Σε μια προσπάθεια να συμβάλλουμε σε αυτόν τον προβληματισμό, έχουμε υιοθετήσει και υποστηρίζουμε τη λογική της αποκεντρωμένης διαχείρισης των απορριμμάτων, την οποία επισυνάπτουμε σε ξεχωριστό κείμενο.
Το περιεχόμενο της συγκεκριμένης κοινής δράσης
Προτείνουμε να διοργανώσουμε μια πανελλαδική καμπάνια – δράση, που θα περιλαμβάνει τοπικές δραστηριότητες, προσδιορισμένες σε ένα μικρό χρονικό διάστημα (π.χ. μιας εβδομάδας), το ίδιο σε όλη τη χώρα, για να λειτουργήσει ευρύτερα επικοινωνιακά και να μεγιστοποιήσει τον αντίκτυπο. Θα μπορούσε να παρουσιαστεί με την «ομπρέλα» του συντονισμού συλλογικοτήτων πολιτών και κάτω από έναν ενιαίο τίτλο, όπως: «σκουπίδια: πόρος για την κοινωνία και όχι για τους εργολάβους» ή «υπάρχει λύση για τα σκουπίδια: κοινωνική διαχείριση» κλπ.
Τι θα μπορούσε να γίνει τοπικά, στο πλαίσιο αυτής της δράσης:
· Ενημερωτικές δραστηριότητες
· Συνεντεύξεις – αρθρογραφία στα τοπικά μέσα
· Παρεμβάσεις σε δήμους, περιφέρειες, επιμελητήρια κλπ.
· Ανοιχτές συγκεντρώσεις και κινηματικές δραστηριότητες, σε εστίες ανάπτυξης νέων έργων κλπ.
· Πρωτοβουλίες συγκρότησης τοπικών συσπειρώσεων, επικεντρωμένων, ίσως, στη διαχείριση των απορριμμάτων
· Άλλα
Το επίπεδο στο οποίο θα εκτυλιχθούν οι τοπικές δράσεις θα εξεταστεί κατά περίπτωση και ανάλογα με το ενδιαφέρον που θα υπάρξει. Μπορεί να είναι η περιφέρεια, ακόμη καλύτερα ο παλιός νομός, ακόμη και οι μεγάλοι δήμοι. Επίσης, ζήτημα που θα πρέπει να λύσουν οι ίδιοι οι φορείς σε κάθε περιοχή είναι το ποιος διοργανώνει τις δράσεις. Η κάθε συλλογικότητα μόνη της ή σε συνεργασία; Σε κάθε περίπτωση χρειάζεται μια συνεννόηση στο χρονικό προγραμματισμό των δράσεων.
Σε πανελλαδικό επίπεδο, θα μπορούσε να προηγηθεί της εβδομάδας δράσεων μια συνέντευξη τύπου στα κεντρικά μέσα και διαβήματα στα υπουργεία ΠΕΚΑ και εσωτερικών, από αντιπροσωπεία του συντονισμού των συλλογικοτήτων.
Για την πειστική παρουσία σε αυτές τις δραστηριότητες χρειαζόμαστε ένα ενημερωτικό υλικό. Ένα πανελλαδικό κείμενο, που θα βάζει τα κεντρικά ζητήματα και θα εκφράζει όλους μας και ένα ή περισσότερα κείμενα, που θα δίνουν τη τοπική διάσταση του ζητήματος και τις προτάσεις που, πιθανόν, υπάρχουν.
Σε ότι αφορά στο πρώτο κείμενο, σας επισυνάπτουμε, για συζήτηση, μια πρόταση της «Πρωτοβουλίας συνεννόησης για τη διαχείριση των απορριμμάτων», την οποία έχουμε καταθέσει σε πολλές συναντήσεις και φαίνεται να έχει μια κατ’ αρχή θετική ανταπόκριση.
Ποια προτείνουμε να είναι τα επόμενα βήματα
Νομίζουμε ότι χρειάζεται ο αναγκαίος χρόνος, χωρίς όμως υπέρμετρη χρονοτριβή, για να συζητηθεί η πρόταση στις συλλογικότητες και τους φορείς, που κατ’ αρχή ενδιαφέρονται. Προτείνουμε αυτή η διαδικασία να έχει ολοκληρωθεί μέχρι την Κυριακή 22/1/2012.
Τα ερωτήματα που πρέπει να απαντηθούν, πέρα από οποιεσδήποτε άλλες προτάσεις, είναι:
· Αν συμφωνούμε στην ιδέα της κοινής συγκεκριμένης ή και άλλων δράσεων
· Αν απαντάμε θετικά σε αυτό, ποιο το περιεχόμενο των δράσεων (κεντρικά και τοπικά)
· Ποιο είναι το πλαίσιο του συντονισμού μας
· Ποιο θα είναι το οργανωτικό – συντονιστικό σχήμα που θα διεκπεραιώσει αυτή τη δράση
Έχοντας ολοκληρώσει αυτήν τη διαδικασία στις 22/1/2012, προτείνουμε, μέχρι το τέλος του ίδιου μήνα, να έχουμε πάρει τις αποφάσεις μας. Αυτό μπορεί να γίνει είτε μέσα από μια συνάντηση που θα οργανώσουμε, είτε μια ευέλικτη διαδικτυακή επικοινωνίας, που θα μπορεί, όμως, να οδηγήσει σε αποφάσεις γρήγορα.
Μέρος αυτής της νέας διαδικασίας θα είναι και ο προσδιορισμός των επόμενων βημάτων που θα κάνουμε, οπότε δεν υπάρχει λόγος να μιλήσουμε τώρα γι αυτά.
Πρόταση για το πλαίσιο μιας κοινής δράσης στο ζήτημα της διαχείρισης των απορριμμάτων
Η ποσότητα, η ποιότητα, η σύνθεση των παραγόμενων απορριμμάτων και ο τρόπος της διαχείρισής τους είναι στοιχεία άμεσα συνδεδεμένα με το συγκεκριμένο τρόπο οικονομικής ανάπτυξης και οργάνωσης της κοινωνίας μας. Στον παράγοντα αυτόν ανήκει το κύριο και μεγαλύτερο μέρος της ευθύνης για τη σημερινή κρίση. Το πρόβλημα των απορριμμάτων επιτείνεται από τις κρατικές πολιτικές, οι οποίες τις τελευταίες δεκαετίες είναι προσανατολισμένες στην εξυπηρέτηση των μεγάλων οικονομικών συμφερόντων, σε αγαστή, κατά κανόνα, συνεργασία με τις εκάστοτε Δημοτικές Αρχές. Στηρίζονται στο τρίπτυχο επένδυση - διαχείριση - κερδοφορία και δεν επιλύουν μόνιμα το πρόβλημα, με βάση τα καθολικά συμφέροντα της κοινωνίας. Μια σειρά από σοβαρές εξελίξεις τα τελευταία χρόνια, και ιδιαίτερα τη χρονιά 2011, επιβεβαιώνουν ότι διανύουμε μια περίοδο διαμόρφωσης του χάρτη της διαχείρισης των απορριμμάτων για τα επόμενα 20-30 χρόνια.
Ποια είναι τα βασικά χαρακτηριστικά του εθνικού και των περιφερειακών σχεδιασμών
· η υποβάθμιση, έως και εξαφάνιση, στην πράξη, των πολιτικών της πρόληψης, της μείωσης του όγκου των απορριμμάτων, της ανάκτησης και της ανακύκλωσης (συμπεριλαμβανομένης της κομποστοποίησης). Αυτό εκφράζεται, στην πράξη, με την υπερδιαστασιολόγηση εγκαταστάσεων επεξεργασίας, που σχεδιάζονται έτσι ώστε να υποδέχονται το σύνολο, σχεδόν, των σύμμεικτων απορριμμάτων, αντί ενός συνεχώς μειούμενου ποσοστού, που αποτελεί το «σφάλμα» του συστήματος.
· η επιλογή της λύσης των μεγάλης κλίμακας σύνθετων εγκαταστάσεων επεξεργασίας σύμμεικτων απορριμμάτων.
· η εμφανής πριμοδότηση τεχνολογιών, που συνδέονται με την ενεργειακή αξιοποίηση, μέσω, κυρίως, της θερμικής επεξεργασίας, όπως η καύση δευτερογενών προϊόντων της επεξεργασίας σύμμεικτων απορριμμάτων (RDF και SRF) ή και της απευθείας καύσης των σύμμεικτων απορριμμάτων.
· η εκτεταμένη εμπλοκή της διαχείρισης των απορριμμάτων με την ηλεκτροπαραγωγή, μέσω της καύσης, ακόμη και σύμμεικτων απορριμμάτων, και μάλιστα (επιδοτούμενης) με το μανδύα των Ανανεώσιμων Πηγών Ενέργειας (Α.Π.Ε.).
· η δυναμική εισβολή και επικυριαρχία του ιδιωτικού κεφαλαίου, με βλέψεις και στο επίπεδο των δήμων, ακόμη και στην αποκομιδή των απορριμμάτων.
· η προοπτική της εκτόξευσης του κόστους της διαχείρισης των απορριμμάτων, με άμεσο αντίκτυπο στα δημοτικά τέλη, που θα αυξάνονται διαρκώς και τα οποία θα κληθεί να καταβάλλει ο πολίτης.
· ο εξοβελισμός και της παραμικρής μορφής κοινωνικής συμμετοχής των κατοίκων και κοινωνικής ανταποδοτικότητας, από όλο το σύστημα διαχείρισης των απορριμμάτων
Η αντίδραση της κοινωνίας
Οι παραπάνω πολιτικές έχουν πυροδοτήσει μιά σειρά σοβαρών τοπικών αντιδράσεων τα τελευταία χρόνια (στη Φυλή, στη Μάνδρα, στη Λευκίμη, στο Ελληνικό, στη Μαυροράχη και τους Ταγαράδες, στο Γραμματικό, στο Αλιβέρι, στη Θήβα, στη Σάμο, στη Λέσβο, στα Χανιά, κ.α.), τελευταίο επεισόδιο των οποίων απετέλεσε ο μακροχρόνιος και επίμονος αγώνας των κατοίκων της Κερατέας. Οι κινητοποιήσεις αυτές, ανεξάρτητα από οποιαδήποτε άλλη πτυχή τους, έχουν προσφέρει μια τεράστια υπηρεσία: έχουν αναδείξει με τον πιο εκκωφαντικό τρόπο το τεράστιο πρόβλημα της διαχείρισης των απορριμμάτων και έχουν επιβεβαιώσει τον αντικοινωνικό χαρακτήρα των προωθούμενων σχεδιασμών.
Η διαχείριση των απορριμμάτων είναι τεράστιο πολιτικό, οικονομικό και κοινωνικό πρόβλημα, που μας θίγει όλους ανεξαιρέτως. Αυτή η αντίληψη πρέπει να αγκαλιάσει και να κινητοποιήσει το σύνολο της ελληνικής κοινωνίας και όχι μόνο τους κατοίκους των άμεσα θιγόμενων περιοχών. Η ενημέρωση, η συνειδητοποίηση και η κινητοποίηση του συνόλου της ελληνικής κοινωνίας, στο πρόβλημα της διαχείρισης των απορριμμάτων της αποτελούν κομβικό ζήτημα. Η επίτευξη αυτού του στόχου μπορεί να συμβάλλει καθοριστικά στην ανατροπή των εφαρμοζόμενων, μέχρι σήμερα, απαράδεκτων πολιτικών.
Την περίοδο αυτή βρίσκονται σε εξέλιξη μια σειρά πρωτοβουλίες, όπως:
· η προετοιμασία της ψήφισης νόμου – πλαισίου για τα απόβλητα, που συγκεντρώνει όλη την σχετική νομοθεσία και ενσωματώνει στην εθνική νομοθεσία την οδηγία 2008/98/ΕΚ.
· έχει προκηρυχθεί η δημοπράτηση μελέτης για την αναθεώρηση του εθνικού σχεδιασμού.
· υλοποιούνται, σε πολλές περιφέρειες, διαδικασίες αναθεώρησης των περιφερειακών σχεδιασμών.
Τι αντιπροτείνουμε
Θεωρούμε ότι τα παραπάνω, σε συνδυασμό με τις αντιδράσεις των τοπικών κοινωνιών, επιβάλλουν και διευκολύνουν μια ριζική αναθεώρηση – ανατροπή των υφιστάμενων σχεδιασμών, μέσα από διαφανείς, ανοικτές και ουσιαστικές διαδικασίες. Έτσι ώστε να οδηγηθούμε σε ένα νέο πλαίσιο διαχείρισης των αστικών απορριμμάτων, από το οποίο θα έχει αποκλειστεί κάθε πιθανότητα επιμόλυνσης με επικίνδυνα βιομηχανικά απόβλητα και θα περιλαμβάνει:
· πολιτικές και μέτρα, στην πράξη, για την πρόληψη και την επαναχρησιμοποίηση υλικών, ώστε να μειωθεί ο αρχικός όγκος των απορριμμάτων.
· ένα ισχυρό δίκτυο, στηριγμένο στη διαλογή στην πηγή, στα πολλά σημεία ανακύκλωσης – εναλλακτικής διαχείρισης και στην κομποστοποίηση - λιπασματοποίηση (οικιακή ή μικρής κλίμακας), ώστε να μειωθεί ακόμη περισσότερο ο όγκος των απορριμμάτων που έχουν ανάγκη την παραπέρα επεξεργασία.
· αποκεντρωμένες εγκαταστάσεις ολοκληρωμένης διαχείρισης, που θα περιλαμβάνουν: την επεξεργασία ήδη διαλεγμένων στην πηγή απορριμμάτων, την παραγωγή κομπόστ υψηλής ποιότητας (με πιθανή, κατά περίπτωση, αξιοποίηση του βιοαερίου), τη διαλογή και διάθεση ανακυκλώσιμων - ανακτήσιμων υλικών και την επεξεργασία μέρους των αδρανών. Οι εγκαταστάσεις αυτές θα εκτρέπουν, μόνο το υπόλειμμα της όλης επεξεργασίας, το οποίο, σε βάθος χρόνου, θα μειώνεται σταδιακά και θα αποτελείται, κυρίως, από αδρανή υλικά.
· περιορισμένο αριθμό μικρών ΧΥΤΥ, που θα υποδέχονται το παραπάνω υπόλειμμα, καθώς και το σταδιακά μειούμενο “σφάλμα” του συστήματος διαχείρισης.
· το δραστικό περιορισμό, έως και την κατάργηση των σταθμών μεταφόρτωσης, ακόμη και της μεταφοράς προδιαλεγμένων οργανικών σε κεντρικές μονάδες κομποστοποίησης, που συμβάλλουν στην υποβάθμιση της ποιότητας των, προς επεξεργασία, απορριμμάτων.
· τη διαχείριση των αποκεντρωμένων εγκαταστάσεων από μεγάλους δήμους ή ομάδες γειτονικών δήμων, που θα αποτελούν την αντίστοιχη διαχειριστική ενότητα, κάτω από, αποκλειστικά, κοινωνικό ιδιοκτησιακό καθεστώς, χωρίς τη συμμετοχή ιδιωτικών οικονομικών συμφερόντων.
Η επικοινωνία μας
Επειδή σε αυτό το διάστημα φαίνεται, σχεδόν, αδύνατο να έχουμε βρει έναν αυτόνομο τρόπο επικοινωνίας για τη συγκεκριμένη δράση, δηλώνουμε τη διαθεσιμότητά μας και προτείνουμε να χρησιμοποιηθεί το e-mail της «Πρωτοβουλίας συνεννόησης για τη διαχείριση των απορριμμάτων» prosynat@gmail.com σαν σημείο επικοινωνίας, μέχρι το τέλος του Γενάρη 2012.
Μπορούμε να δημιουργήσουμε μια λίστα επικοινωνίας, αποκλειστικά για το συγκεκριμένο σκοπό, στην οποία θα καταχωρίσουμε τις ηλεκτρονικές διευθύνσεις που έχουμε και αυτές που θα μας στέλνετε ή θα προσθέσουμε στην πορεία. Σε αυτή τη λίστα θα στέλνουμε οποιαδήποτε πρόταση ή σκέψη μας διαβιβάζεται, ώστε να υπάρχει σε όλους μια ενιαία εικόνα για την πορεία του εγχειρήματος.
Από το χρονικό αυτό σημείο και μετά, μπορούμε να ξαναδούμε το θέμα της επικοινωνίας, μαζί με τα υπόλοιπα θέματα του συντονισμού.
Αγαπητοί φίλοι, κλείνουμε την πρότασή μας, με την πεποίθηση ότι μπορούμε να κερδίσουμε τη μάχη που δίνουμε, σίγουροι για το κλίμα αλληλεγγύης που υπάρχει μεταξύ μας και περιμένοντας και τις δικές σας σκέψεις και προτάσεις.
21/12/2011
Πρωτοβουλία συνεννόησης για τη διαχείριση των απορριμμάτων
τηλ. επικοινωνίας: 6942984299
0 σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου